Η παραγνωρισμένη οθωμανική Selânik
Πώς έμεινε στην ιστορία η οθωμανική πόλη της Selânik; Με τις πολυεθνικές λιχουδιές της και το «Μπέη Χαμάμ» ή με το ότι κάποιες χριστιανές ακόμη και στα 1930 άναβαν κεριά στον τάφο του "πασίγνωστου" δερβίση Μουσά Μπαμπά («σπάνιο φαινόμενο», γράφει ο Μαζάουερ[1], ο οποίος το επισημαίνει);
Υπάρχει τίποτε αντίστοιχο στο σαλονικιώτικο Ισλάμ και τον σαλονικιώτικο Ιουδαϊσμό με το έργο των Κυρίλλου και Μεθοδίου, οι οποίοι άλλαξαν την πολιτισμική ιστορία της μισής Ευρώπης; Ποιος ισάξιος Εβραίος ή Οθωμανός λόγιος υπάρχει στην Selânik με τον Θεσσαλονίκης Λέοντα τον Μαθηματικό (9ος αι.), ο οποίος αντέγραψε και σχολίασε τον Ευκλείδη, τον Αρχιμήδη, τον Διόφαντο,
τον Πτολεμαίο και χρησιμοποιούσε γράμματα του αλφαβήτου με αξία γενικών αριθμών για να παραστήσει γενικές αριθμητικές σχέσεις, ή τονΕυστάθιο (12ος αι.), ο οποίος σχολίασε τον Πίνδαρο και δημοσίευσε σχόλια στον Όμηρο, και στην εξιστόρησή του της άλωσης του 1185 από τους Νορμανδούς παρατίθενται εβδομήντα χωρία, θέματα ή φράσεις από τον Όμηρο, τη μυθολογία, τους Προσωκρατικούς, τον Πίνδαρο, τον Αριστοφάνη, τον Αριστοτέλη, τον Πυθαγόρα, τη Σίβυλλα, τον Δημοσθένη, τον Αππιανό, τον Ηρόδοτο, την Παλατινή Ανθολογία, τον Λυκόφρονα, τον Σοφοκλή, τον Αισχύλο, τον Ευριπίδη, τον Θεόκριτο, τον Αισχίνη, τον Μένανδρο[2], ή τον Θωμά Μάγιστρο (14ος αι.), ο οποίος εξέδωσε και έγραψε σχόλια στον Πίνδαρο, στον Αισχύλο, στον Σοφοκλή, στον Ευριπίδη και στον Αριστοφάνη[3], τον Δημήτριο Τρικλίνιο (14ος αι.), για τον οποίο οι Hunger και Wilamowitz λένε ότι ήταν ο πρώτος φιλόλογος-κριτικός εκδότης αρχαίων κειμένων που αξίζει να καλείται μοντέρνος φιλόλογος, των Νέων Χρόνων[4], τον Θεόδωρο Γαζή (15ος αι.) ο οποίος μετέφρασε πολλά έργα του Αριστοτέλη στα λατινικά, τονΔημήτριο Κυδώνη, ο οποίος μετέφρασε για πρώτη φορά στα ελληνικά την Summatheologica του Ακινάτη;
Κι ενώ ο Θεσσαλονίκης Γρηγόριος ο Παλαμάς με την διδασκαλία του έδωσε στην δογματική της Ορθοδοξίας τη σημερινή μορφή της, ενώ δηλαδή η βυζαντινή Θεσσαλονίκη ήταν επίκεντρο κοσμοϊστορικών εξελίξεων στην θρησκεία της μισής Ευρώπης, το Ισλάμ και ο Ιουδαϊσμός της Selânik δεν είχαν κατά κανένα τρόπο την αντίστοιχη ακτινοβολία και επίδραση, καθένα στη δική του θρησκεία (όπως είχε λ.χ. ο Μαϊμονίδης αλλού), δεν έδωσε –όπως το Άμστερνταμ– έναν Σπινόζα. Η
θρησκευτική και εκπαιδευτική μητρόπολη του εβραϊσμού της Selânik, το
