ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.

Γράφει ο Δημήτρης Γάτας
εκπαιδευτικός -θεολόγος

Η Εκκλησία στην ιστορική της πορεία έκανε σημαία της την υπεράσπιση των φτωχών και αδυνάτων. Έχοντας το παράδειγμα του Χριστού, (Ματθ. 10, 28· Μάρκ. 10, 45· Λουκ. 22, 46), στάθηκε στο πλευρό τους με όλες της τις δυνάμεις. Όμως πρέπει να πούμε πως υπήρξαν και μελανές περίοδοι της ιστορίας, κατά τις οποίες οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας λησμόνη­σαν το χρέος τους, καθώς συμπορεύτηκαν με τα συμφέροντα των ισχυρών.Ο Μπερντιάγεφ, μι­λώντας για τη στάση της Ρωσικής Εκκλησίας τον περασμένο αιώνα, κατηγορεί τους εκπροσώπους της, οι οποίοι «κατέστη­σαν τη χριστιανική αλήθεια όργανο στην υπηρεσία της κρατικής εξουσίας, σπρώ­χνοντας έτσι το εργατικό κίνημα στον αθεϊσμό και τον υλισμό, γιατί υποστήριξαν συχνά τους πλούσιους ή τους ισχυρούς σε αυτό τον κόσμο.»  Σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία πρέπει να προσέξει μη πέσει σε παρόμοια ολισθήματα, να συνειδητοποιήσει ακόμη περισσότερο την αναγκαιότητα ενασχόλησής της με τα κοι­νωνικά προβλήματα που συνθλίβουν και εξαθλιώνουν το μεγαλύτερο κομμάτι της ανθρωπότητας. 

Ας περάσουμε, όμως στην Αγία Γραφή:

α. Η δικαιοσύνη στην Παλαιά Διαθήκη :

Κοινωνικό ιδανικό της Νο­μοθεσίας στην Π.Δ είναι η ολοκληρωτική εξάλειψη της φτώχειας : «Ουκ εσταί εν σοι ενδεής» (Δευτέρα. 15,4· Πρβ. Ψαλμ. 145, 6-9). Κάθε έβδομο έτος, που ονομαζόταν « σαββατικό», χαρίζονταν τα χρέη των Ισραηλιτών (Εξ. 23, 10 εξ.· Δευτέρα. 15, 2) . Σεισάχθεια τότε και μάλιστα κάθε 7 χρόνια,γιατί όχι και σήμερα;
Η αποστέρηση επίσης του μισθού του εργάτη χαρακτηρίζεται από την Παλαιά Διαθήκη ως φόνος. Διότι «εκείνος που στε­ρεί από τον φτωχό το μισθό του ώς να χύνει αίμα» αφού στερώντας από αυτόν τα μέσα της συντήρησής του τον οδηγεί στό θάνατο (Σοφία Σειράχ 34, 21-22. Πρβλ. Δευτερ.24,14-15).

β. Η δικαιοσύνη στην Καινή Διαθήκη :
Ο Χριστός αποκρούει την αδικία ( Λουκ. 13,27) και μακαρίζει αυτούς που εργάζονται για τη δικαιοσύνη: «Μα­κάριοι οί πεινώντες καί διψώντες τήν δικαιοσύνην», δηλ. όσοι επιθυμούν να επικρατήσει η δι­καιοσύνη στον κόσμο. Μακαρίζει επίσης τους «δεδιωγμένους ένεκεν δικαιοσύνης» (Ματθ. 5, 6· 10), αυτούς δηλ. που υφίστανται διώξεις και δοκιμασίες για τους αγώνες τους υπέρ της επικρατήσεως της δικαιοσύνης.
 Την έντονη κριτική κατά των ισχυρών του χρήματος συνεχίζει ο Από­στολος Ιάκωβος στην ομώνυμη επιστολή του: «Ακούστε με τώρα και σείς οι πλούσιοι.Κλάψτε με γοερές κραυγές για τα βάσανά σας, πού όπου να 'ναι έρχονται. Ο πλούτος σας σάπισε και τα ρούχα σας τα 'φαγε ο σκόρος, το χρυσάφι και το ασήμι σας κατασκούριασαν, και η σκουριά τους θα είναι μαρτυρική κατάθεση έναντίον σας και θα καταφάει τις σάρκες σας σαν τη φωτιά. Και ενώ πλησιάζει η κρίση, εσείς μαζεύετε θη­σαυρούς. Να, ο μισθός των εργατών πού θέ­ρισαν τα χωράφια σας και σείς τους τον στερήσατε κραυγάζει, και οι κραυγές των θεριστών έφτασαν στ' αυτιά του Παντοδύ­ναμου Κυρίου» (Ίάκ. 5, 1-4)

Ο Απόστολος Παύλος γράφει: Η ένταξη στην Εκκλησία καταργεί κάθε είδους διάκριση εθνική, θρησκευτική, κοινωνική, πολιτισμική και σφυρηλατεί την ενότητα και την αδελφοσύνη όλων των μελών .(Γαλ. 3, 28· Κολ. 3, 11). 

γ. Η κοινωνική δικαιοσύνη στους Πα­τέρες της Εκκλησίας.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας οικοδομούν τη διδασκαλία τους για την κοινωνι­κή δικαιοσύνη στην ισότητα όλων των ανθρώπων. (Ματθ. 5, 48·6, 8· 7, 11· Λουκ. 6, 36· Έφ. 4, 6). Κατά

την παράδοση των Πατέρων «τα υλικά αγαθά και ολόκληρη η κτίση ανή­κουν κατά κυριότητα στο Θεό και γι' αυτό έχουν δικαίωμα να τα απολαμβά­νουν εξίσου όλοι οι άνθρωποι, όλα τα παι­διά Του.» Εκείνος που έχει στην κατοχή του περισσότερα από όσα του χρειάζο­νται για τη διαβίωσή του, δεν του ανή­κουν και επομένως τα κλέβει από τούς άλλους.

δ. Ελεημοσύνη η λύση στο πρόβλημα της κοινωνικής αδικίας;

Η ελεημοσύνη όχι μόνο δεν αποτελεί λύση για τους Πατέρες, αλλά και καταδι­κάζεται απερίφραστα από αυτούς, όταν το προσφερόμενο αγαθό είναι προϊόν βίας και αδικίας. Ο Γρηγόριος Νύσσης λέει: «Αν δεν υπήρχε το πλή­θος των εκμεταλλευτών δεν θα υπήρχε το πλήθος των πεινασμένων».Ο δε αδελ­φός του Μ. Βασιλείου τονίζει το ασύμβατο ελεημοσύνης και αδικίας: «Ελεημοσύνη από αδικίες δε γίνεται... ούτε ευεργεσίες από δάκρυα».
Ο Μ. Βασίλειος θεωρεί «κλέφτη» και «λωποδύτη» εκείνον που κρατά για δικά του, αυτά που πήρε για να τα διαχειρίζεται ως «οικονόμος».Έτσι συμπεραίνει: «ώστε τόσους αδικείς, όσους μπορούσες να βοη­θήσεις»Ο πλούτος λοιπόν που συγκεντρώνε­ται στα χέρια λίγων με σκοπό την εγωϊστι­κή απόλαυση, ανεξάρτητα από τον τρόπο απόκτησής του, αποτελεί κλοπή, έγκλημα κοινωνικό, που αδικεί το σύνολο.Εκπλήσσει η ριζοσπαστικότητα της κοινωνικής σκέψης των Πατέρων. Όχι μόνον καταδι­κάζουν την αδικία, αλλά φτάνουν μέχρι το σημείο να δικαιολογούν τη βίαιη ή όποια άλλη αντίδραση των αδικουμένων, όταν πρόκειται να προστατέψουν το ψω­μί των παιδιών τους.

Ο Ιωνν. Χρυσόστο­μος, ενώ από τη μια εξυμνεί την υπομονή στις δοκιμασίες, από την άλλη όμως δε δι­στάζει να αποκαλύψει και να στιγματίσει το πραγματικό αίτιο των κοινωνικών αναταραχών και επαναστάσεων: «Δεν φρίττεις άνθρωπε», λέγει, «δεν κοκκινίζεις από ντροπή, όταν ονομάζεις επιτιθέμενο εκείνον που παλεύει για το ψωμί του;»

ε .Στο σημείο αυτό αξίζει να τονι­σθεί ότι η ορθόδοξη Θεολογία των Πατέρων της Εκκλησίας συναντιέται με τα σύγχρονα θεολογικά ρεύματα που αναπτύχθηκαν στη Λατινική Αμερική, όπου χριστιανικά υποτίθεται κα­θεστώτα, υποχρεώνουν τους χριστιανούς να ζουν μέσα στις πιο άθλιες και απάνθρωπες κοινωνικές συνθήκες. Η θεολο­γία της απελευθέρωσης , φτά­νει ως το σημείο να εγκρίνει την αντιβία ως μέσο άμυνας του καταπιεσμένου λαού. Με το στόμα του Καμίλλο Τόρες, του παπά-αντάρτη της Βολιβίας, διακηρύττει: «η βία προέρχεται από αυτόν που αφαιρεί τη μπουκιά από το στόμα του φτωχού και όχι από αυτόν που αμύνεται να συντηρηθεί στη ζωή». Η βία, για να αναφερθούμε και στη δι­κή μας ιστορία, στην οποία αναγκάσθηκαν να προχωρήσουν ιερωμένοι της Εκκλησίας κατά την επανάσταση του 1821 ή την εθνι­κή αντίσταση κατά τη Γερμανική κατοχή, για να απαλλάξουν το λαό τους από την τυραννία, μπορεί να κατανοηθεί: «Ο αγώνας τους ήταν κατόρθωμα έσχατης αυταπάρνησης και ακραία διακινδύνευση αγάπης για την πατρίδα.»

στ. Η ευθύνη των χριστιανών σήμερα.

Το ίδιο επιτακτικό χρέος προβάλλει και σήμερα για τους χριστιανούς. Το πρόβλημα της ανισοκατανομής των αγαθών, σή­μερα δεν αντιμετωπίζεται με την ελεη­μοσύνη. Οι λαοί σήμερα έχουν συ­νειδητοποιήσει την αδικία σε βάρος τους και δεν ζητούν ελεημοσύνη. Ζητούν τη δίκαιη αμοιβή του μόχθου τους, όπως τονίζει άλλωστε και η Αγία Γρα­φή: «άξιος έστιν ο εργάτης της τροφής αυτού» (Ματθ. 10, 10· Δευτερ. 24, 14­15).

Χρέος της Εκκλησίας είναι να διδά­σκει, να πείθει με το παράδειγμά της και να εμπνέει: πνεύμα αλληλεγγύης, αγάπης και δικαιοσύνης, πνεύμα ευθύνης για τους οικονομικά ανίσχυρους και κοινωνικά καταπιεσμέ­νους .Πριν απ' όλα επομένως επιβάλλεται η απελευθέρωση του ανθρώπου από τον εγωισμό, τη φιλοχρηματία και τη φιλοδοξία: «Η κάθαρση», γράφει ο αρχιεπίσκοπος Τι­ράνων Αναστάσιος, «πρέπει να αρχίσει από τα βάθη της ανθρώπινης υπάρξε­ως, εκεί όπου έχει συντελεσθεί η δια­στροφή με την ειδωλοποίηση του εγώ... Δικαιοσύνη χωρίς προσωπική εντιμό­τητα και γνησιότητα είναι χίμαιρα».
Στην κοινωνική του όμως ζωή καλείται να αγωνίζεται με παρρησία για  την άρση της αδικίας, που διαρκώς αυξάνει γύρω του, δημιουργώντας τερά­στια προβλήματα και εκρηκτικές κατα­στάσεις στην άνθρωπότητα.

Η τέλεια κοι­νωνία δε θα πραγματοποιηθεί μέσα στον ιστορικό χρόνο αλλά στους έσχατους καιρούς μετά τη ριζική αλλαγή και μεταμόρφωση του κόσμου. Μέχρι τό­τε δεν έχουμε άλλο χρέος παρά να αγωνιζόμαστε ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό και την πολιτική που οδηγεί στο να γίνονται οι πλούσιοι,πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι.Προτεραιότητα στις ανάγκες των ανθρώπων και όχι στις αγορές.

Η Εκκλησία πέρα από το τεράστιο κοινωνικό της έργο ,πρέπει και σήμερα να βγεί μπροστά και να πρωτοστατήσει στους αγώνες για την επιβίωση του λαού μας .