Γιατί τόσες πολλές εξεγέρσεις σε δημοκρατικές χώρες;

Ο πρώην αναλυτής της C.I.A. Paul R. Pillar έθεσε πρόσφατα σε άρθρο του, το παραπάνω ερώτημα (του τίτλου).

Γιατί λοιπόν βλέπουμε τόσες εξεγέρσεις στους δρόμους δημοκρατικών χωρών;

Ο Pillar αναφέρεται συγκεκριμένα στη Τουρκία και στη Βραζιλία, αλλά το ερώτημα ισχύει εξίσου και για την Αίγυπτο, το Ισραήλ, τη Ρωσία, τη Χιλή, αλλά και τις ΗΠΑ.

Η απορία είναι: «Οι κυβερνήσεις εναντίον των οποίων διαδηλώνουν κάποιοι είναι δημοκρατικά εκλεγμένες. Και αφού λοιπόν υπάρχει η κάλπη, γιατί οι πολίτες καταφεύγουν στους δρόμους»;

Πρόκειται για ένα σοβαρό ερώτημα, και κατά την γνώμη μου, η απάντηση έχει να κάνει με την σύγκλιση τριών φαινομένων.

Το πρώτο είναι η ανάδυση και εξάπλωση ανελεύθερων «πλειοψηφικών» δημοκρατιών.

Στη Ρωσία, την Τουρκία, και στην σημερινή Αίγυπτο, βλέπουμε μαζικές διαδηλώσεις εναντίον κυβερνώντων κομμάτων που εξελέγησαν δημοκρατικά, αλλά που χρησιμοποιούν την εξουσία τους για να κάνουν ότι θέλουν, αγνοώντας την αντίθετη άποψη, πνίγοντας τα ΜΜΕ, και συμπεριφερόμενα αυτοκρατορικά και διεφθαρμένα, λες και η δημοκρατία περιορίζεται απλά στο δικαίωμα ψήφου, και όχι στα δικαιώματα (ειδικά των μειοψηφιών).

Το κοινό χαρακτηριστικό των διαδηλωτών στη Τουρκία, την Ρωσία, και την Αίγυπτο, είναι η αίσθηση της «κλοπής», ότι οι εκλεγμένοι ηγέτες τους κλέβουν κάτι περισσότερο από χρήματά. Τους κλέβουν την φωνή, και το δικαίωμα της συμμετοχής στην διακυβέρνηση της χώρας.

Και αυτό το στοιχείο είναι που εξοργίζει τους νεόκοπους δημοκράτες, αυτούς δηλαδή που πρόσφατα κέρδισαν το δικαίωμα της ψήφου, περισσότερο από όλα τα υπόλοιπα.

Ιδού τι έγραψε ο σατυρικός Bassem Youssef στην αιγυπτιακή εφημερίδα AlShorouk με αφορμή την πρώτη επέτειο της εκλογής του προέδρου Mohamed Morsτης μουσουλμανικής αδελφότητας:

«Έχουμε έναν πρόεδρο που μας υποσχέθηκε ότι μια ισορροπημένη εθνοσυνέλευση θα δημιουργούσε ένα κοινά αποδεκτό σύνταγμα, αλλά που τοποθέτησε μέλη της αδελφότητας σε όλες τις θέσεις εξουσίας.

Ένα πρόεδρο και ένα κόμμα δηλαδή, που δεν τήρησαν καμιά υπόσχεση, για αυτό και ο λαός δεν έχει άλλη επιλογή, από το να βγει στους δρόμους».

Ένας δεύτερος παράγοντας είναι ο τρόπος με τον οποίο οι εργαζόμενοι της μεσαίας τάξης βρίσκονται εγκλωβισμένοι ανάμεσα σε ένα συνεχώς συρρικνούμενο κράτος πρόνοιας, και μιας πολύ πιο απαιτητικής αγοράς εργασίας.

Εδώ και πολλά χρόνια οι εργαζόμενοι άκουγαν πως αν δουλέψεις σκληρά, και τηρείς τους κανόνες, τότε θα ανήκεις στη μεσαία τάξη. Αυτό όμως δεν ισχύει πλέον.

Σε μια περίοδο ταχύτατης παγκοσμιοποίησης και αυτοματοποίησης, πρέπει να εργάζεσαι πιο έντονα, πιο έξυπνα, να φέρνεις την καινοτομία στον χώρο εργασίας σου, να καταρτίζεσαι συνεχώς, και ίσως τότε θα ανήκεις και συ στη μεσαία τάξη.

Υπάρχει πλέον πολύ μεγάλο στρες σε όσους είναι ή θέλουν να είναι μέλη της μεσαίας τάξης, και οι περισσότεροι νέοι αγωνιούν για το αν θα καταφέρουν να ζήσουν καλύτερα από τους γονείς τους.

Ελάχιστοι ηγέτες είναι ειλικρινείς απέναντι στους πολίτες για αυτή τη μετατόπιση, πόσο δε μάλλον να τους βοηθήσουν στη προσαρμογή.

Τα περισσότερα μεγάλα κόμματα σήμερα δεν είναι παρά απλά οχήματα διαφόρων συνασπισμών, με σκοπό την οχύρωση τους εναντίον των αλλαγών, αντί οδηγοί της κοινωνίας στην νέα κατάσταση που προέκυψε.

Σε φυσιολογικές συνθήκες κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε άφθονες ευκαιρίες για τα κόμματα της αντιπολίτευσης, αλλά σε χώρες όπως η Τουρκία, η Βραζιλία, η Ρωσία, και η Αίγυπτος, η επίσημη αντιπολίτευση είναι μάταιη. Για αυτό και οι πολίτες βγαίνουν στους δρόμους, δημιουργώντας την δική τους αντιπολίτευση.

Στην Αμερική, το Tea Party ξεκίνησε ως διαμαρτυρία απέναντι στους Ρεπουμπλικάνους που δεν πάτησαν πόδι για τα ελλείμματα, και το κίνημα OccupyWall Street ξεκίνησε ως διαμαρτυρία απέναντι στους Δημοκρατικούς, που χάιδευαν τους τραπεζίτες.

Στη Βραζιλία, μια αύξηση 9 σεντς στα εισιτήρια των λεωφορείων πυροδότησε μαζικές διαδηλώσεις, κυρίως επειδή αυτό φάνηκε παράλογο όταν την ίδια ώρα η κυβέρνηση δαπανούσε $30 δις σε στάδια για τους Ολυμπιακούς και για το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου.

Ο παρουσιαστής ειδήσεων της Βραζιλίας William Waack το έθεσε σωστά όταν έγραψε πως «οι Βραζιλιάνοι δεν αισθάνονται ότι οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποί τους σε όλα τα επίπεδα τους εκπροσωπούν πραγματικά, ειδικά σε μια περίοδο όπου οι περισσότεροι ηγέτες φοβούνται να πάρουν αποφάσεις, ή αλλιώς να ηγηθούν… δεν πρόκειται δηλαδή για τα 9 σεντς»!

Η Κίνα δεν είναι δημοκρατία, αλλά ιδού μια ενδεικτική για την εποχή μας ιστορία: Σε κάποιο εργοστάσιο κοντά στο Πεκίνο, ο Αμερικανός επιχειρηματίας , ChipStarnes, πρόεδρος της Specialty Medical Supplies κρατήθηκε όμηρος επί μία ολόκληρη εβδομάδα από 100 εργαζόμενους που απαιτούσαν «πακέτα αποζημίωσης ίδια με αυτά 30 πρόσφατα απολυμένων συναδέλφων τους».

Οι εργαζόμενοι ανησυχούσαν ότι και αυτοί θα απολυθούν, καθώς η εταιρία θα μετέφερε μέρος της παραγωγής της από τη Κίνα στην Ινδία, για να μειώσει τα κόστη. Τελικά ο επιχειρηματίας ελευθερώθηκε, μετά από κάποια συμφωνία.

Τέλος, χάρη στην ευρεία διάδοση των smartphones, tablets, Twitter, Facebook και του blogging, όλοι οι «θυμωμένοι» έχουν πλέον την ισχύ να ζητήσουν από τις ηγεσίες διάλογο, ενώ έχουν μεγάλες δυνατότητες διασύνδεσης με όλους τους υπόλοιπους «θυμωμένους», για να οργανώσουν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.

Όπως το διατύπωσε πολύ πετυχημένα ο Leon Aron, Ρώσος ιστορικός στο AmericanEnterprise Institute, η «περίοδος εναλλαγής» (turnaround time), μεταξύ της αίσθησης του παραπόνου, και αυτής της δράσης, σε αυτόν τον νέο αστραπιαίας ταχύτητας κόσμο, μειώνεται όλο και πιο πολύ».

Το αποτέλεσμα είναι το εξής: Η ολιγαρχική μέθοδος διακυβέρνησης δεν είναι πλέον βιώσιμη.

Οι δημοκρατίες είναι σίγουρα διαδεδομένες και κυρίαρχες, αλλά συγχρόνως είναι πιο «εκρηκτικές» από κάθε άλλη φορά.

Για αυτό θα πρέπει να συνηθίσουμε σε όλο και περισσότερους πολίτες να βγαίνουν στους δρόμους, όλο και πιο συχνά, και με όλο και περισσότερα ανεξάρτητα μέσα διαμαρτυρίας και έκφρασης, και μάλιστα με περισσότερο θόρυβο….

Thomas Friedman

New York Times

Απόδοση: S.A.