Τα επιτεύγματα του Ούγκο Τσάβες

Μέχρι και την ημέρα που ο Ούγκο Τσάβες έχασε τη μάχη για τη ζωή ο φιλελεύθερος Τύπος και των δύο πλευρών του Ατλαντικού δεν έχει σταματήσει να προσπαθεί να διαλύσει τη νέα κυβέρνηση τουΗ μεγάλη του νίκη (με 12 μονάδες μπροστά από τον Γκουτιέρες) δεν έχει ακόμα αναλυθεί. 

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ο Τσάβες κέρδισε τον αγώνα παλεύοντας τον καρκίνο και έχοντας απέναντί του όλα τα ΜΜΕ από τα πιο μικρά τοπικά μέχρι τα μεγαλύτερα διεθνή (σκεφτείτε την ανάλογη περίπτωση στου ΣΥΡΙΖΑ στις Ελληνικές εκλογές) καθώς και κάτι που σπάνια αναγνωρίζεται: έναν εκλογικό χάρτη που είναι εξαιρετικά προκατειλημμένος προς τις μεσαίες και ανώτερες τάξεις με γεωγραφικά εμπόδια και δυσκολία πρόσβασης για τα μέλη της εργατικής τάξης.

Ένας από τους κύριους παράγοντες για την δημοτικότητα της κυβέρνησης Τσάβες και την συντριπτική νίκη του στην εκλογική διαδικασία του Οκτωβρίου του 2012 είναι η μείωση της φτώχιας, που κατέστη δυνατή επειδή η κυβέρνηση πήρε πίσω τον έλεγχο της εθνικής εταιρίας πετρελαίου PDVSA και χρησιμοποίησε προς αυτή την κατεύθυνση τα τεράστια έσοδα από το εμπόριο του πετρελαίου. Όχι ωφελώντας μια μικρή τάξη μισθωτών, όπως έκαναν οι προηγούμενες κυβερνήσεις, αλλά κατασκευάζοντας τις υποδομές που απαιτούνταν και χτίζοντας κοινωνικές υπηρεσίες που τόσο πολύ είχε ανάγκη η Βενεζουέλα. Κατά την διάρκεια των 10 τελευταίων ετών η κυβέρνηση έχει αυξήσει τις κοινωνικές της δαπάνες κατά 60,6%, δηλαδή κατά 772 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η φτώχεια δεν ορίζεται αποκλειστικά από την έλλειψη εισοδήματος, όπως η υγεία δεν ορίζεται αποκλειστικά από την έλλειψη της ασθένειας. Η συσχέτιση είναι πολυ-παραγοντική, δηλαδή καθορίζεται από μια σειρά κοινωνικών διαδικασιών. Για να γίνει μια πιο αντικειμενική εκτίμηση της πραγματικής προόδου που έχει επιτευχθεί από τον Μπολιβαριανή επανάσταση στη Βενεζουέλα τα τελευταία 13 χρόνια είναι απαραίτητο να εξεταστούν τα υπάρχοντα δεδομένα σχετικά με τους καθοριστικούς κοινωνικούς παράγοντες της υγείας και της φτώχειας: η εκπαίδευση, η ανισότητα μεταξύ απασχόλησης και εισοδήματος, η υγειονομική περίθαλψη, η επισιτιστική ασφάλεια και η υποστήριξη της κοινωνίας από τις δημόσιες υπηρεσίες.

Όσον αφορά αυτούς τους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας, η Βενεζουέλα είναι τώρα στην περιοχή η χώρα με το χαμηλότερο επίπεδο ανισότητας (που μετράται από το συντελεστή Gini) αφού έχει μειώσει την ανισότητα κατά 54% και τη φτώχεια κατά 44%. Η φτώχεια έχει μειωθεί από το 70,8% (1996) στο 21% (2010) ενώ η ακραία φτώχεια μειώθηκε από το 40% (1996) στο πολύ χαμηλό επίπεδο του 7,3% (2010). Περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ωφεληθεί από τα προγράμματα κατά της φτώχειας, που ονομάζονται «Misiones» (Αποστολές). Έως τώρα, 2,1 εκατομμύρια ηλικιωμένοι έχουν λάβει σύνταξη γήρατος – δηλαδή το 66% του πληθυσμού, ενώ μόνο 387.000 είχαν συνταξιοδοτηθεί από τις προηγούμενες κυβερνήσεις.

Η εκπαίδευση είναι ένα βασικός καθοριστικός παράγοντας τόσο για την υγεία όσο και για την φτώχεια και η Μπολιβαριανή κυβέρνηση έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση επενδύοντας σε αυτή περισσότερο από το 6% του ΑΕΠ. Η UNESCO έχει αναγνωρίσει ότι έχει εξαλειφθεί ο αναλφαβητισμός, επιπλέον, η Βενεζουέλα είναι το 3ο κράτος στην περιοχή όσον αφορά στις ώρες που ασχολούνται οι πολίτες με το διάβασμα. Τα δίδακτρα είναι δωρεάν στην εκπαίδευση από το παιδικό σταθμό μέχρι το πανεπιστήμιο και το 72% των παιδιών φοιτούν σε δημόσια ολοήμερα σχολεία ενώ το 85% των παιδιών που βρίσκονται στην κατάλληλη ηλικία πηγαίνουν στο σχολείο. Υπάρχουν χιλιάδες νέα ή ανακαινισμένα σχολεία, συμπεριλαμβανομένων και 10 νέων πανεπιστημίων. Η χώρα τώρα είναι δεύτερη στη Λατινική Αμερική και 5η στον κόσμο όσον αφορά τα ποσοστά των φοιτητών. Στην πραγματικότητα ένας στους τρεις πολίτες της Βενεζουέλας είναι εγγεγραμμένος σε κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Είναι επίσης μεγάλο επίτευγμα ότι η Βενεζουέλα είναι πλέον στην 5η θέση μαζί με την Φιλανδία όσον αφορά την ευτυχία του πληθυσμού.

Πριν από την κυβέρνηση Τσάβες, το 1998, το 21% του πληθυσμού ήταν υποσιτισμένα. Η Βενεζουέλα έχει πλέον δημιουργήσει ένα δίκτυο επιδοτούμενης διανομής τροφίμων στο οποίο συμμετέχουν τα μανάβικα και σούπερ μάρκετ. Ενώ το 90% των τροφίμων το 1980 ήταν εισαγόμενο σήμερα το ποσοστό είναι μικρότερο από το 30%. Η «Αποστολή Αργό» έχει δώσει 454.238 πιστώσεις για την αγροτική ανάπτυξη. 39.000 παραγωγοί αγροτικών προϊόντων έχουν λάβει πίστωση μόνο το 2012. Πέντε εκατομμύρια πολίτες έλαβαν δωρεάν φαγητό, τέσσερα εκατομμύρια από αυτούς είναι παιδιά σε σχολεία ενώ 6.000 κουζίνες τροφίμων τροφοδοτούν άλλα 900.000 άτομα. Η αγροτική μεταρρύθμιση οι πολιτικές για την ενίσχυση της παραγωγής γεωργικών προϊόντων έχουν αυξήσει την εγχώρια προσφορά τροφίμων. Τα αποτελέσματα όλων αυτών των μέτρων είναι ότι ο υποσιτισμός σήμερα είναι στο 5%, ενώ ο υποσιτισμός των παιδιών που το 1990 ήταν στο 7,7%, σήμερα έχει πέσει στο 2,9%. Αυτό είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα επιτεύγματα στον τομέα της υγείας που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα.

Μερικά από τα πιο σημαντικά διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με την υγειονομική περίθαλψη και τη δημόσια υγεία έχουν ως εξής:

* Η παιδική θνησιμότητα μειώθηκε από τους 25 θανάτους στα 1000 παιδιά το 1990 στους 13 το 2010.

* Το 96% του πληθυσμού έχει πλέον πρόσβαση σε καθαρό νερό (ένας από τους στόχους της επανάστασης).

* Το 1998 υπήρχαν 18 γιατροί ανά 10.000 κατοίκους, σήμερα υπάρχουν 58. Το σύστημα δημόσιας υγείας έχει περίπου 95.000 γιατρούς.

* Χρειάστηκαν τέσσερις δεκαετίες ώστε οι προηγούμενες κυβερνήσεις να κατασκευάσουν 5.081 κλινικές, αλλά σε μόλις 13 χρόνια η Μπολιβαριανή κυβέρνηση έχτισε 13.721 (αύξηση 169,6%).

* Η Barrio Adentro (το πρόγραμμα πρωτοβάθμιας φροντίδας με τη βοήθεια περισσότερων από 8.300 Κουβανών γιατρών) έχει σώσει περίπου 1,4 εκατομμύρια ζωές σε 7.000 κλινικές.

* Μόνο το 2011, 67.000 πολίτες της Βενεζουέλας έλαβαν δωρεάν φάρμακα υψηλού κόστους για 139 παθήσεις όπως ο καρκίνος, η ηπατίτιδα, η οστεοπόρωση, η σχιζοφρένεια, κ.α. Σήμερα λειτουργούν 34 κέντρα απεξάρτησης.

* Σε 6 χρόνια, 19.840 άστεγοι έχουν στεγαστεί μέσω ειδικού προγράμματος. Σήμερα δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου παιδιά που ζουν στους δρόμους.

* Η Βενεζουέλα έχει τώρα τις περισσότερες μονάδες εντατικής θεραπείας στη Νότια Αμερική.

* Ένα δίκτυο 127 δημόσιων φαρμακείων πωλούν φάρμακα με επιδότηση εξασφαλίζοντας για τους πολίτες έκπτωση 34-40%.

* 51.000 άτομα έχουν μεταφερθεί στην Κούβα για εξειδικευμένη θεραπεία των ματιών μέσω του προγράμματος φροντίδας «Αποστολή Milagro». Μέσω του προγράμματος αυτού έχει αποκατασταθεί η όραση σε 1,5 εκατομμύριο πολίτες της Βενεζουέλας.

Ένα παράδειγμα για το πώς η κυβέρνηση προσπάθησε να ανταποκριθεί εγκαίρως στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών της είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος που δημιουργήθηκε το 2011, όταν βαριές τροπικές καταιγίδες άφησαν 100.000 ανθρώπους άστεγους. Τα δημόσια κτίρια και τα ξενοδοχεία άνοιξαν τις πόρτες τους αμέσως και μέσα σε ενάμιση χρόνο η κυβέρνηση έχτισε 250.000 σπίτια.

Φυσικά η κυβέρνηση της Βενεζουέλας δεν έχει εξαλείψει τα κοινωνικά προβλήματα, αλλά οι άνθρωποι της αναγνωρίζουν ότι παρά τις όποιες αδυναμίες και τα λάθη που έχουν γίνει η κυβέρνηση είναι με το μέρος τους, προσπαθώντας να χρησιμοποιήσει τους πόρους της για να καλύψει τις ανάγκες τους. Μέρος αυτής της εξίσωσης είναι η έντονη πολιτική συμμετοχή στη Βενεζουέλα. Το σύστημα περιλαμβάνει 30.000 κοινοτικά συμβούλια, τα οποία καθορίζουν τις τοπικές κοινωνικές ανάγκες και επιτρέπουν στους κατοίκους να είναι πρωταγωνιστές των αλλαγών που απαιτούν.

Η οικονομία της Βενεζουέλας έχει χαμηλό χρέος, υψηλά αποθέματα πετρελαίου και υψηλές αποταμιεύσεις. Οι δυτικοί οικονομολόγοι που αντιτέθηκαν στο πρόγραμμα του Τσάβες επαναλαμβάνουν κατά κόρον ότι η οικονομία της Βενεζουέλας δεν είναι «βιώσιμη» και προβλέπουν το θάνατό της όταν τα έσοδα από το πετρέλαιο σταματήσουν. Η ειρωνεία είναι ότι δεν κάνουν τις ίδιες ολέθριες προβλέψεις για άλλες οικονομίες που βασίζονται στο πετρέλαιο, όπως ο Καναδάς ή η Σαουδική Αραβία. Ξεχνάνε εύκολα ότι τα εξορύξημα αποθέματα της Βενεζουέλας που ξεπερνάνε τα 500 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου είναι τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Ωστόσο, αυτά τα τελευταία 13 χρόνια, η Μπολιβαριανή κυβέρνηση έχει δημιουργήσει μια βιομηχανική και γεωργική υποδομή που 40 χρόνια τώρα οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν παραβλέψει και η οικονομία της συνεχίζει να παραμένει ισχυρή ακόμη και την ώρα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.

Μια ένδειξη της αυξανόμενης διαφοροποίησης της οικονομίας είναι το γεγονός ότι το κράτος πλέον λαμβάνει από την είσπραξη των φόρων σχεδόν όσα έσοδα έχει από την πώληση του πετρελαίου, δεδομένου ότι ενίσχυσε την ικανότητά της για την είσπραξη των φόρων και την αναδιανομή του πλούτου. Μέσα σε μόλις μία δεκαετία, το κράτος εισπράττει 251.694 εκατομμύρια δολάρια από φόρους, περισσότερα δηλαδή από όσα εισπράττει από την πώληση του πετρελαίου ετησίως. Τα οικονομική ορόσημα αυτά τα τελευταία δέκα χρόνια περιλαμβάνουν επίσης τη μείωση της ανεργίας από το 11,3% στο 7,7%, τον διπλασιασμό της ποσότητας των ατόμων που λαμβάνουν παροχές κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και τη μείωση του δημόσιου χρέους από το 20,7% στο 14,3% του ΑΕΠ, την άνθηση των συνεταιρισμών και την ενίσχυση της τοπικής ενδογενής οικονομίας. Σε γενικές γραμμές, η οικονομία της Βενεζουέλας έχει αυξηθεί κατά 47,4% μέσα σε δέκα χρόνια, δηλαδή κατά 4,3% ετησίως. Σήμερα, πολλές ευρωπαϊκές χώρες θα ζήλευαν αυτό τον ρυθμό ανάπτυξης. Οι οικονομολόγοι που μελετάνε λεπτομερώς την οικονομία της Βενεζουέλας για τα επόμενα χρόνια λένε ότι, «Οι προβλέψεις κατάρρευσης του ισοζυγίου πληρωμών ή εμφάνιση κρίσης χρέους και άλλες δυσοίωνες προβλέψεις έχουν επανειλημμένα αποδειχθεί λάθος [...] η τρέχουσα οικονομική ανάπτυξη της Βενεζουέλας είναι βιώσιμη και θα μπορούσε να συνεχιστεί με τους σημερινούς ρυθμούς ή και ακόμα υψηλότερους για πολλά χρόνια. » (Mark Weisbrot).

Σύμφωνα με το Global Finance και World Factbook της CIA, η οικονομία της Βενεζουέλας παρουσιάζει τους ακόλουθους δείκτες:. Ποσοστό ανεργίας 8% , δημόσιο χρέος ως ποσοστό επί του ΑΕΠ 45,5% (σε αντίθεση ο μέσος όρος χρέους στις χώρες της Ε.Ε. είναι 82,5% επί του ΑΕΠ), αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά κεφαλήν 13.070 δολάρια. Το 2011, η οικονομία της Βενεζουέλας αψήφησε τις περισσότερες προβλέψεις και πέτυχε ανάπτυξη 4,2%. Το πρώτο εξάμηνο του 2012ο ίδιος δείκτης βρέθηκε στο 5,6 %. Το δημόσιο χρέος της ως προς το ΑΕΠ είναι σχετικά μεγαλύτερο από αυτό των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας και μικρότερο από τις χώρες της Ευρώπης. Ο πληθωρισμός, ενδημικό πρόβλημα δεκαετιών έχει πέσει σε τετραετή χαμηλό, στο 13,7% σύμφωνα με τα στοιχεία του τελευταίου τετραμήνου του 2012. Ακόμη και η Wall Street Journal αναφέρει ότι το χρηματιστήριο της Βενεζουέλας είναι μακράν το πιο αποδοτικό στον κόσμο. Ο Γενικός δείκτης έκανε ρεκόρ όλων των εποχών τον Οκτώβριου του 2012. Τα ομόλογα της Βενεζουέλας θεωρούνται από τις καλύτερες επιδόσεις στις αναπτυσσόμενες αγορές.

H νίκη του Ούγκο Τσάβες είχε μεγάλο αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο, αφού επέφερε ριζικές αλλαγές όχι μόνο στη χώρα του, αλλά και σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική (όπου έχουν επίσης εκλεγεί προοδευτικές κυβερνήσεις), με αποτέλεσμα την αναμόρφωση της παγκόσμιας τάξης. Η νίκη του ήταν ακόμα πιο σημαντική αν λάβει κανείς υπόψιν την τεράστια οικονομική και στρατηγική βοήθεια, που προσέφεραν οι μυστικές υπηρεσίες και οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στα κόμματα της αντιπολίτευσης και στα μέσα ενημέρωσης. Από το 2002, η Ουάσιγκτον διοχέτευσε 100 εκατομμύρια δολάρια για τις ομάδες της αντιπολίτευσης στη Βενεζουέλα, ενώ μόνο τη χρονιά των εκλογών, διοχετεύτηκαν 40 με 50 εκατομμύρια δολάρια. Ο λαός της Βενεζουέλας αγνόησε, ωστόσο, το μπαράζ προπαγάνδας εναντίον του προέδρου από τα μέσα ενημέρωσης, που είναι κατά 95% ιδιωτικά και αντιπολιτευόμενα. Η παλίρροια της προοδευτικής αλλαγής στην περιοχή ξεκίνησε με την κατασκευή της υποδομής για μια πραγματικά ανεξάρτητη Νότια Αμερική με πολιτικές οργανώσεις οικονομικής ολοκλήρωσης, όπως η Τράπεζα του Νότου, καθώς και οι CELAC, ALBA, Petrosur, Petrocaribe, UNASUR, MERCOSUR, και Telesur. Κάπως έτσι έγινε σαφές στον υπόλοιπο κόσμο ότι υπάρχουν, παρά τις αντίθετες ενδείξεις, οικονομικά και κοινωνικά εναλλακτικές λύσεις στον 21ο αιώνα. Ακολουθώντας ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης από αυτό του παγκόσμιου καπιταλισμού, που έρχεται σε έντονη αντίθεση με την Ευρώπη, τα επίπεδα του χρέους σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική είναι χαμηλά και εξακολουθούν να μειώνονται.

Οι αλλαγές στη Βενεζουέλα είναι κάθε άλλο παρά ασαφείς. Η κυβέρνηση του προέδρου Τσάβες έχει βελτιώσει σημαντικά τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων της Βενεζουέλας, προωθώντας τη δυναμική πολιτική συμμετοχή τους για την επίτευξη των αλλαγών. Αυτό το νέο μοντέλο σοσιαλιστικής ανάπτυξης άσκησε συγκλονιστική επίδραση σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, συμπεριλαμβανομένης της Κολομβίας τα τελευταία χρόνια, και των προοδευτικών αριστερών κυβερνήσεων που συνιστούν την πλειοψηφία στην περιοχή. Για τις χώρες αυτές, η Βενεζουέλα αποτέλεσε τον καταλύτη για περισσότερη δημοκρατία, για εθνική κυριαρχία και οικονομική και κοινωνική πρόοδο στην περιοχή. Καμία πτυχή της νεοφιλελεύθερης ρητορικής δεν μπορεί να αμφισβητήσει αυτά τα γεγονότα. Δεκάδες δογματικοί εμπειρογνώμονες μπορούν να συνεχίσουν να αναρωτιούνται για το εάν η Μπολιβαριανή Επανάσταση είναι ή δεν είναι σοσιαλιστική, αν είναι επαναστατική ή ρεφορμιστική (το πιθανότερο είναι να είναι και τα δύο), αλλά στο τέλος της ημέρας αυτό που παραμένει και έχει σημασία είναι τα σημαντικά επιτεύγματα. Αυτό είναι που εξοργίζει τους αντιπάλους του, τόσο στο εσωτερικό της Βενεζουέλας όσο και στις νέο-αποικιοκρατικές χώρες.

Το «αντικειμενικό» The Economist δεν θα δημοσιοποιήσει αυτά τα δεδομένα, προτιμώντας να προβλέψει για άλλη μια φορά την επικείμενη κατάρρευση της οικονομίας της Βενεζουέλας, ενώ η El Pais, στην Ισπανία, θα προτιμήσει να φιλοξενήσει έναν από τους αρχιτέκτονες της Καρακάσο (της σφαγή 3000 ανθρώπων που διαμαρτύρονταν στο Καράκας για τα μέτρα λιτότητας του 1989), τον υπουργό Οικονομικών της προηγούμενης κυβέρνησης, Moises Naim, για να συνεχίσει με την αντι-Τσάβες εμμονή του. Κανένας από αυτούς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης του ΟΗΕ τοποθετεί τη Βενεζουέλα στη 61η θέση μεταξύ 176 χωρών, και ενώ μέσα σε 10 χρόνια έχει ανέβει 7 θέσεις.

Και αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η Μπολιβαριανή Επανάσταση του Τσάβες θα επιβιώσει του σοσιαλιστή ηγέτη της Βενεζουέλας.

Από το counterpunch.org